ایمیل
info[at]amandafaraz.com
اخبار و مقالات
آزمایش نفوذ استاندارد (SPT)
آزمایش نفوذ استاندارد در سال 1958 معرفی شد و در حال حاضر احتمالاً پرکاربردترین آزمایش صحرایی می‌باشد. دلیل محبوبیت این آزمایش ، سادگی، ارزانی و وجود مطالعات بسیار گسترده جهت تخمین پارامترهای متعدد خاک بر اساس نتایج این آزمایش می‌باشد. آزمایش نفوذ استاندارد با نفوذ یک نمونه گیر قاشقی استاندارد با ضربات ناشی از سقوط چکشی به وزن 63.5 کیلوگرم و از ارتفاع 760 میلی‌متری انجام می شود. مراحل انجام آزمایش به شرح زیر است:
1- حفر گمانه با قطر 2.5 تا 18 اینچ تا عمق مورد نظر،
2- جدا کردن میله از سرمته حفاری در عمق مورد نظر و اتصال نمونه گیر SPT. شکل زیر نمونه گیر SPT را نشان می دهد که از یک استوانه تو خالی تشکیل شده است و می تواند در امتداد طول خود به دو نیم تبدیل شود.
3- سقوط آزاد چکش 63.5 کیلوگرمی از ارتفاع 76 سانتی متری با استفاده از مکانیزم اتومکانیک و یا با مکانیزم قرقره و طناب.
4- به دست آوردن عدد N از جمع تعداد ضربات لازم برای نفوذ 15 سانتی متر دوم و سوم. نتایج به دست آمده برای 15 سانتی متر اول به دلیل اینکه خاک محدوده مذکور در عملیات حفاری دست خورده شده است و یا به علت ریزش جدار گمانه مورد اعتماد و توجه نیست.
5- جدا کردن نمونه گیر SPT از میله حفاری و برداشتن خاک درون نمونه گیر به عنوان نمونه دست نخورده.
عدد نفوذ استاندارد NSPT برای موارد مختلفی مانند فشار سربار، انرژی و... اصلاح می‌گردد. روابط همبستگی بسیاری برای تخمین پارامترهای مختلف خاک مانند تراکم، زاویه اصطکاک داخلی، چسبندگی، نسبت بیش تحکیمی، مدول الاستیسیته و... برحسب NSPT ارائه شده است. اسکمپتون پیشنهاد کرده است که نتایج خام آزمون نفوذ استاندارد با استفاده از رابطه زیر اصلاح شوند:
|
ASTM D1586-11 |
شماره استاندارد آزمایش |
|
به دست آوردن معیاری از تراکم لایه های خاک و تخمین برخی از پارامترهای مقاومتی و تغییر شکل پذیری خاک. |
هدف آزمایش |
|
این آزمایش در لایه های سنگی انجام نمی شود |
موارد کاربرد |
N60=Em CB CS CR N/60
که در آن
Em: ضریب بازدهی چکش بر حسب نوع چکش بین 0.45 تا 0.85؛
CB: ضریب اصلاح قطر گمانه بین 1 تا 1.5 هرچه قطر گمانه بیشتر باشد CB بزرگتر خواهد بود
CS : ضریب اصلاح نمونه گیر برای نمونه گیرهای بدون آستری معادل 1.2در نظر گرفته می شود
CR : ضریب اصلاح طول میله است و هرچه میله بلندتر باشد، مقدار این ضریب بزرگتر است
N: عدد خام SPT بدست آمده در صحرا
نحوه استخراج ضرایب اصلاحی در مراجع به صورت کامل بیان شده است
معمولا آزمایش SPT بسته به شرایط در فواصل 1.5 تا 5 متری در درون گمانه انجام می شود. عدد خام SPT برای خاکهای نرم به طور معمول کمتر از 5 و برای خاک های خیلی متراکم بالاتر از 50 است. جدول زیر محدوده مقادیر به دست آمده و تفسیر آن را نشان می دهد
مراحل انجام آزمایش نفوذ استاندارد
ابعاد استاندارد و انواع نمونه گیر دستگاه SPT
|
طبقه بندی خاک |
تشریح |
N60 |
مقاومت زهکشی نشده Su (kg/cm2) |
|
خیلی نرم |
انگشت شست به راحتی در آن نفوذ می کند و وقتی در داخل مشت فشرده می شود از لای انگشتان بیرون می زند. |
2> |
0.12> |
|
نرم |
انگشت شست حدود 25 میلی متر در آن نفوذ می کند و با فشار اندک شکل می گیرد. |
4-2 |
0.25-0.12 |
|
متوسط |
انگشت شست با فشار ملایم حدود 6 میلی متر در آن نفوذ می کند، با فشار زیاد انگشتان شکل می گیرد. |
8-4 |
0.5-0.25 |
|
سفت |
انگشت شست به راحتی در آن دندانه می اندازد (مضرس میکند) و با فشار زیاد 12 میلی متر در آن نفوذ میکند. |
15-8 |
1-0.5 |
|
سخت |
انگشت شست در آن دندانه نمی اندازد ولی ناخن شست به سهولت در آن دندانه می اندازد. |
30-15 |
2-1 |
|
خیلی سخت |
ناخن انگشت بر آن دندانه نمی اندازد و یا به سختی دندانه می اندازد. |
>30 |
>2 |
اشکال زیر به ترتیب ارتباط بین N60 و '∅ را بر حسب تنش موثر قائم برای ماسه های سیمانته نشده، و نمودار تعداد ضربات نسبت به عمق را نشان می دهد.
